Iran 2.0

Na Kashan volgt Isfahan, alom geprezen als de mooiste stad van Iran. De meeste bezienswaardigheden liggen rondom een centraal plein. Dit plein was oorspronkelijk een polo-veld (de Iraniërs claimen deze sport te hebben uitgevonden) en is omringd door een overdekte bazaar, koninklijk paleis, en twee moskeeën. Op het veld wordt nu geen polo meer gespeeld, en het is de favoriete hangplek voor locals. Daar rondlopen voelt heel erg toeristisch, er lopen een dozijn paard-en-wagen rond en het plein is omringd met souvenir winkels. Het voelt als massa-toerisme, totdat ik me realiseer dat ik de enige toerist ben hier. Ik ben een zo zeldzame verschijning, dat ik geen drie stappen kan zetten zonder te worden aangesproken. Sommigen heten me alleen welkom, sommigen maken een praatje, sommigen willen een foto, en ik word tot zes keer toe uitgenodigd op de thee. Dat kan ik natuurlijk niet afslaan, traditionele thee met Iraniërs! Ze willen me geen kwaad doen of iets aansmeren, het is pure interesse. Na de thee ga ik de grootste moskee in. Deze moskee is niet meer in gebruik, maar wel goed onderhouden. Het belangrijkste binnenplein is gigantisch, de koepels met prachtig blauw en geel mozaïek versierd. De andere pleinen zijn kleiner maar zijn ook versierd en hebben in het midden tuinen, fonteinen en vijvers. De gangen zijn soberder, maar enorm lang en breed en worden ondersteund door honderden marmeren pilaren. Ondanks dat de moskee niet meer in gebruik is, galmen de oproepen tot gebed wel door de speakers. Wat een sprookje!
Na de moskee wil ik de bazaar wel eens zien, maar wat me niet helemaal duidelijk is, is dat dit een kilometerslang overdekt gangenstelsel is die de hele stad doorkruist. Ik verdwaal dus hopeloos, maar dat is hier helemaal niet zo erg. Eindeloze rijen winkeltjes, sommigen met hippe mode, anderen met het lokale koperwerk (wat ter plekke met de hand in vorm wordt geslagen en beschilderd, er komt geen machine aan te pas), natuurlijk hele hallen gevuld met kruiden die ik zelf het leukste vind om doorheen te struinen. De gangen zijn zo hectisch en hermetisch afgesloten van de buitenwereld dat mijn maps.me niet meer werkt, maar onvoorstelbaar genoeg loop ik plotseling de gang ergens uit op nog geen 100 meter van mijn hotel. Aangezien ik op dat moment al een paar uur door het doolhof aan het zwerven was best een opluchting. Hierna is het tas inpakken en voorbereiden op de volgende stop: Yazd. De volgende ochtend bel ik een taxi, en als die de hoek om komt rent één van de receptionisten op me af. Ze zijn net gebeld door het ministerie van gezondheid dat ze geen toeristen uit Yazd in hun hotel moeten laten aangezien er twee gevallen van corona daar zijn gevonden. De taxi staat voor mijn neus, ik heb geen tijd om na te denken en stap in. De taxi chauffeur zegt me langs een apotheek te rijden zodat ik mondkapjes en desinfectant kan kopen, en dan valt het kwartje pas goed. Ik ben niet zo bang om ziek te worden, naar wat ik begrijp is corona voor mij alleen vervelend maar niet levensbedreigend. Maar dit zou betekenen dat ik hierna in geen enkel hotel meer welkom ben en dus de rest van de tijd in Iran op straat zou moeten slapen of nog erger, twee weken in quarantaine moet. Ik vraag de taxichauffeur om te draaien.
Ondanks dat ik de hoogtepunten van Isfahan heb gezien, zijn er nog meer mooie plekken waar ik nu tijd voor heb. Ik bezoek nog een moskee, zwerf door de oudste gekleide steegjes, loop ’s avonds naar een bekende koepelbrug waar oudere mannetjes Iraanse smartlappen zingen, en zit uren met het personeel van mijn hostel aan de thee om ze de oren van het hoofd te vragen over Iran. Dit land verbijsterd mij. Behalve dat ik zelf al heb ondervonden hoe veilig het is, hoe compleet anders dit land is dan wat wij er in het westen over horen, dat vrouwen hier helemaal niet minderwaardig zijn en dat ik hier zelfs ’s avonds laat ongestoord in mijn eentje over straat kan lopen, blijkt ook de politiek noga anders te zijn dan gedacht. Nee, democratie zoals wij het kennen hebben ze niet. Ja, vrouwen moeten een hijab op. Maar verder zijn de regels extreem laks. Ik vraag wat de consequenties zijn als een vrouw geen hijab op heeft: niets. Alleen dat de politie (god mag weten welke politie want ik heb ze nog steeds niet gezien) misschien zegt dat je je hijab weer op moet doen. Ik ondervind dit aan den lijve als in de superdrukke bazaar mijn shawl afvalt en ik daar pas minuten later achter kom – niemand die me aanspreekt. De dames achter de receptie, allen geboren en getogen Iraniërs zitten onder de duidelijk zichtbare tatoeages. Alcohol wordt achter gesloten deuren vrijuit gedronken, joints worden zelfs in achteraf steegjes in het openbaar gerookt. Maar ik val van mijn stoel als ik vraag naar homo-rechten. Homoseksualiteit is illegaal en ze mogen niet trouwen. De straf? Officieel kan je opgehangen worden. Maar alleen als je minstens vier keer seks in het openbaar hebt gehad. Op zich niet lastig te vermijden. Aangezien een man en vrouw alleen een hotelkamer mogen delen als ze getrouwd zijn maar same-seks koppels wel ongetrouwd in één kamer mogen, is het voor hen zelfs makkelijker. Er wordt mij verteld dat er veel homo's hand-in-hand lopen en zelfs op straat zoenen, en drag-queens ook in het openbaar verschijnen. DRAG-QUEENS??? In Iran?! Mijn mond zakt open. De uitleg is hysterisch: transgender zijn is net als homoseksualiteit strafbaar. Maar, de Iraniërs en hun overheid zien iemand na een geslachtsoperatie als volledig het andere geslacht (ik hoor dit middenin het hele gebeuren van Nikkie de Jager en de ironie ontgaat mij niet). Door deze instelling is het ‘probleem' van transgender zijn volgens de regering na de operatie opgelost, dus moedigen zij deze operaties aan. Na Thailand blijkt Iran de meeste geslachtsoperaties ter wereld te hebben. Ik ben compleet uit het veld geslagen. Ik ben het natuurlijk niet eens met het feit dat transgender zijn strafbaar is, maar via een bizarre omweg zijn ze wel tot een instelling gekomen waar de gemiddelde Nederlander wat van kan leren. Wat een bijzonder land is dit, en wat schaam ik mij voor de manier waarop deze mensen in het westen worden geportretteerd.
Na deze verbluffende dagen in Isfahan reis ik verder naar het zuiden, naar Shiraz. Ook weer een grote stad met meer dan een miljoen inwoners, maar weer met een heel eigen karakter. De mensen zijn hetzelfde – mijn eerste dag op straat wordt ik door een oudere vrouw op straat tegengehouden, ze brabbelt wat in Farsi wat ik niet begrijp en ik ben bang dat ze boos is dat mijn kleding en hijab te verhullend zijn (ik ben tot aan de polsen bedekt maar wel in kleurrijke kleding en mijn hijab hangt halverwege mijn hoofd, deze dame is in een zwarte habaya gehuld), uiteindelijk begrijp ik dat ze wil weten waar ik vandaan kom. “Holland”. Ze legt een hand op mijn wang zoals alleen oma’s dat kunnen, “beautiful". God wat hou ik van deze lieve, warme Perzen. De mensen mogen dan hetzelfde zijn, de architectuur is wel anders. Behalve dat er een middeleeuws fort middenin de stad staat en er ik voor het eerst terrassen zie, zijn vooral de kleuren anders. Was Kashan simpel, bruin klei, Isfahan blauw, daar is Shiraz roze met groen. En daardoor zijn de moskeeën die ik hier bezoek weer een geheel nieuwe, betoverende ervaring. Behalve dat de koepels, muren en pilaren met roze mozaïek zijn beschilderd, liggen op de vloeren prachtige Perzische tapijten en hebben ze hier glas-in-lood ramen om de boel nog kleurrijker te maken. Bizar dat deze moskeeën nog in werking zijn en dat ik gewoon tussen de biddende mensen door mag lopen en foto’s mag maken.
Shiraz ligt vlak naast wat voor mij persoonlijk het absolute hoogtepunt van Iran is: Persepolis. Dit gigantische paleis is gebouwd en uitgebreid door de grootste Perzische keizers wiens namen tot vandaag de dag nog doorgalmen, Antexerxes, Darius en Xerxes. De eerste stenen van dit paleis zijn 2.500 jaar geleden gelegd en zijn nog in verbluffend goede staat te vinden. Kamers zijn makkelijk te onderscheiden, de pilaren, standbeelden en in rotsen uitgehakte tableaus in zulk goede staat te vinden dat het lijkt alsof ze gisteren zijn uitgehouwen. Persepolis spreekt al langer tot de verbeelding en vooral de Britten komen hier al lang. Dat is vooral te zien aan de welkomstpoort, in het zachte steen hebben meerdere mensen hun naam gekerfd. Normaal gesproken heb ik hier de gloeiende cholera aan, maar hier fascineert het mij. Om de monumenten te beschermen zijn ze decennia geleden al afgezet. De jongste inkerving die ik vind komt uit 1933, de oudste uit 1807. Ik vind het heel bijzonder om niet alleen rond te lopen op dezelfde plek waar Darius en Xerxes hebben gelopen, maar ook om op deze manier verbonden te zijn met avonturiers van 200 jaar geleden. Ik heb geluk met het weer deze dag, het is strakblauw met een diep donkerblauwe lucht en naast de zon is een volle maan te zien. Het maakt de hele plek nog betoverender. Wat een plek, wat een afsluiting van een ontzettend bijzonder land waar ik heel hard voor ben gevallen. Voor mij zit het er helaas op, ik trek weer verder. Maar ik kan iedereen niet genoeg op het hart drukken dat Iran een land is wat elke reiziger eens in zijn leven móet bezoeken.